داستان چـهارراه تلفنخانه
كمتر كسي در شرق تهران چهارراه تلفنخانه را نمي‌شناسد، اين چهارراه در ضلع جنوبي ميدان هفت‌حوض (نبوت امروزي) قرار دارد و به لحاظ تقسيم‌بندي بخشي از محله مدائن به حساب مي‌آيد و در واقع، چهارراه تلفنخانه با خيابان شهيد ثاني تداخل دارد.
همشهري آنلاين_سارا جعفرزاده : از گذشته اهالي محله مدائن اين چهارراه را با نام تلفنخانه مي‌شناسند و تاكنون هم اين نام حفظ شده و در ميان اهالي رايج است. درست در ضلع شمال خيابان شهيد ثاني در سمت راست مركز تلفن نبوت قرار داد كه تأسيس آن به سال ۱۳۳۰ شمسي يعني همان زمان كه محله نارمك براي سكونت فرهنگيان آموزش و پرورش ساخته شد برمي‌گردد.
با توجه به اينكه تا قبل از آن اهالي دسترسي به تلفن نداشتند، از ايجاد چنين مكاني خوشحال بودند و در نهايت به دليل وجود اين مخابرات در اين چهارراه، نام آن را چهارراه تلفنخانه گذاشتند. نام اوليه ساختماني كه در اين چهارراه ساخته شد تلفنخانه بود و به مرور زمان به مخابرات و امروزه به مركز تلفن نبوت تغيير نام داده است. به محله مدائن رفتيم تا بيشتر در خصوص تاريخچه اين محله بدانيم.
تا قبل از اينكه مخابرات يا به قول قديمي‌ترها تلفنخانه در محله مدائن ساخته شود، اهالي چهارراه تلفنخانه فعلي را به نام چهارراه پاسگاه مي‌شناختند.
يسشتر بخوانيد : قاليشويي مدائن
«اسماعيل حجت» يكي از ساكنان خيابان مدائن كه حدود ۴۰ سال است در اين محله سكونت دارد، در خصوص نام قبلي چهارراه تلفنخانه مي‌گويد: «از پدر خود شنيده بودم كه چهارراه تلفنخانه از ابتدا به همين نام نبوده و چون پاسگاه نارمك در ميدان هفت‌حوض قرار داشت و نخستين چهارراه بعد از ميدان به سمت جنوب همين چهارراه فعلي(تلفنخانه) بوده ميان اهالي به چهارراه پاسگاه معروف بوده و اگر كسي مهماني از شهرستان يا نقاط مختلف تهران داشت، نشاني چهارراه پاسگاه را به او مي‌داد و در نهايت آن مهمان در چهارراه پاسگاه به انتظار ميزبان مي‌ايستاد تا در نهايت ميزبان او را به خانه مي‌برد. به گفته اهالي قديمي، بعد از اينكه مخابرات در اين چهارراه ساخته شد، نام تلفنخانه بر سر زبان‌ها افتاد.»
او ادامه مي‌دهد: «تا جايي كه خاطرم هست تا همين ۴۰ سال پيش نارمك و خيابان‌هاي اطراف آن خاكي بود و اكثر خانه‌ها يك طبقه يا دو طبقه به‌صورت ويلايي بود اما حالا ديگر خبري از آن خانه‌هاي يك طبقه نيست و جايش را ساختمان‌هاي بلند و مجتمع‌هاي مسكوني گرفته است.»
امكانات شهري در ۵۰ سال گذشته به گونه‌اي نبود كه هر خانه و خانواده‌اي دسترسي به تلفن داشته باشند. در واقع فقط در برخي محله‌هاي كوچك يك يا دو خانواده تلفن داشتند و در محله‌هاي مدائن و نارمك هم شرايط به همين صورت بود. بيشتر خانواده‌ها دسترسي به تلفن نداشتند و براي برقراري ارتباط با اقوام و آشنايان به تلفنخانه مراجعه مي‌كردند.
«پروين صادقي» يكي از ساكنان محله كه حدود ۵۰ سال است در محله مدائن سكونت دارد، معتقد است تلفنخانه روزگاري پاتوق پدر و مادرهاي نگران بود. او در توضيح اين گفته خود مي‌افزايد: «آن قديم‌ها طوري نبود كه همه در خانه خودشان تلفن داشته باشند. خاطرم هست يكي از همسايه‌هاي ما فرزندش را براي ادامه تحصيل به خارج فرستاده بود و در طول هفته از من درخواست مي‌كرد با او به تلفنخانه بروم. به تلفنخانه كه مي‌رفتيم بايد مدتي منتظر مي‌مانديم تا اپراتور خط را بگيرد و بعد وارد كابيني براي مكالمه با تلفن مي‌شديم. تمام اين مواردي كه تعريف مي‌كنم انگار يك فيلم سينمايي است كه ديگر هيچ‌وقت برايمان تكرار نشد. چه پدر و مادرهايي كه براي خبر گرفتن از حال فرزندشان هر روز به اين تلفنخانه مي‌آمدند. برخي از آنها ديگر در قيد حيات نيستند. ساختمان تلفنخانه نماي سيماني داشت و بعدها تغييراتي در شكل ظاهري آن به وجود آمد.»
چـهارراه تلفنخانه را كه حدود ۵۰۰ قدم به سمت خيابان مدائن برويم، به ميوه‌فروشي قديمي محله مي‌رسيم كه جزو نخستين مغازه‌هاي اين محله است و قدمت آن به ۵۰ سال قبل مي‌رسد.
«سعيد جان پرازي» صاحب اين ميوه‌فروشي است كه مي‌گويد اين مغازه را از پدرش به يادگار دارد. او درخصوص تغييرات چهارراه تلفنخانه مي‌گويد: «از كودكي در اين محله بزرگ شده‌ام و اكنون كه ۴۰ سال دارم سخت است تصور كنم محله ديگري را براي زندگي انتخاب كنم. اين مغازه را از پدرم به يادگار دارم و پدرم در خاطراتش اشاره مي‌كرد كه روزگاري خيابان ۴۶ متري ثاني كه تلفنخانه در ضلع شمال آن قرار دارد، سراسر خاكي بوده و اهالي هميشه از قنات آب شرب خود را تأمين مي‌كردند و در واقع كودكي پدرم هم در اين خيابان‌هاي خاكي سپري شده بود. چهارراه تلفنخانه از زمان كودكي من تا به امروز تغييرات كوچكي كرده است.
نماي ساختمان تلفنخانه تغيير كرده و نوسازي شده و به مرور زمان نام آن از تلفنخانه به مخابرات و بعدها مركز تلفن تغيير كرده اما نكته جالب اينكه اهالي همچنان اين چهارراه را تلفنخانه مي‌نامند و مي‌شناسند و در واقع اصالت آن را حفظ كرده‌اند. تصور مي‌كنم حتي اگر نام اين چهارراه تغيير كند، باز هم اهالي آن را به همين نام مي‌شناسند.»
در سال‌هاي نه چندان دور منطقه ۸ يا بهتر است بگوييم نارمك به دليل وجود مسيل باختر و قنات‌ها و آب‌انبارهاي بسيار، به‌عنوان محله‌اي‌آباد و پربركت در ميان اهالي پايتخت معروف بوده است. در بيشتر محله‌هاي قديمي نارمك از جمله لشكر، مدائن و نظام‌آباد تعدادي قنات وجود داشت. يكي از كوچه‌هايي كه از آن به‌عنوان كوچه قنات ياد مي‌شود، در چند قدمي چهارراه تلفنخانه قرار دارد.
«عادل خداپناه» كاسب قديمي محله كه مغازه كيف‌فروشي در چند قدمي چهارراه تلفنخانه دارد، اطلاعات زيادي از گذشته محله دارد. درست در همسايگي مغازه او كوچه‌اي قرار دارد كه حدود ۵۰ سال پيش در انتهاي آن آب‌انبار و قناتي وجود داشته كه اهالي آب مصرفي خود را از آنجا تأمين مي‌كردند. او مي‌گويد: «همين كوچه‌اي كه در همسايگي مغازه‌ام قرار دارد از قديمي‌ترين كوچه‌هاي محله مدائن است.
روزگاري همه اهالي آب aشرب خود را از قناتي كه در انتهاي اين كوچه قرار داشت تأمين مي‌كردند. به همين دليل، به آن كوچه قنات مي‌گفتند اما بعدها جاي آن قنات، ساخت‌وساز صورت گرفت. اهالي قديمي همچنان اين كوچه را با عنوان قنات مي‌شناسند.»
يكي از بناهاي مهم چهارراه تلفنخانه، مسجد بقيه‌الله نارمك است كه توسط چند متولي ايجاد شده است. اين مسجد در قلب محله مدائن واقع شده و حال و هواي معنوي خاصي دارد؛ با گلدسته‌هاي سر به فلك كشيده كه همچون نگيني در قلب محله مدائن مي‌درخشد. اهالي ارادت خاصي به اين مسجد دارند و چراغ آن را همچنان روشن نگه داشته‌اند.
«محمدباقر عبدالرحيمي» يكي از اهالي محله مدائن در خصوص ايجاد مسجد بقيه‌الله مي‌گويد: «مسجد بقيه‌الله حدود سال ۱۳۵۰ توسط دو متولي ساخته شد. نام آن دو متولي «سروش» و”قاسمي» بود. در واقع زمين اين مسجد توسط آقاي قاسمي وقف شد و توسط سروش ساخته شد. در همسايگي مسجد هم ملكي وجود داشت كه توسط اين دو متولي خريداري و به مسجد اضافه شد. اين مسجد، بعد از مساجد جامع سمنگان و مسجد النبي(ص) از مساجد شناخته شده منطقه ۸ است و مراسم مختلف مذهبي و اعياد در اين مسجد تا پيش از همه‌گيري كرونا برگزار مي‌شد.»
منبع : همشهري
برچسب: ،