جست‌وجوي پيشه‌اي قديمي در محله جواديه | شغل عجيب و غريب بانوان خانه‌دار در قاليشويي چه بود؟
جست‌وجوي پيشه‌اي قديمي در محله جواديه | شغل عجيب و غريب بانوان خانه‌دار در قاليشويي چه بود؟
| قاليشويي خيابان استخر |
جواديه تهران از آن دست محله‌هاي قديمي و پر داستان است كه اگر به آرامي و تامل در كوچه پسكوچه‌هاي آن قدم بزنيد و به ديد خريدار به اطرافش نگاه بيندازيد قطع به يقين سوژه‌هايي گيرتان مي‌آيد كه از يافتنشان لذت مي‌بريد؛ مثل ايستگاه قالي شويي جواديه.
مريم قاسمي
همشهري آنلاين _ مريم قاسمي : در ايام قديم، اسامي محله‌ها را به دلايل مختلفي انتخاب مي‌كردند كه مهم‌ترين آن كسب و كارهايي بودند كه نياز مردم را برآورده مي‌كردند و نمونه هاي فراواني از آن را مي توانيد در محدوده بازار قديمي تهران بيابيد از جمله محله‌هاي ماستي‌ها، سركه‌اي‌ها، پالان‌دوزها و ..... حالا كمي دقيق‌تر صحبت كنيم! در برخي از محله‌هاي جنوب تهران، مثل جواديه و ايستگاه معروفش به نام قاليشويي، كه سابق بر اين در خيابان بيست متري جواديه بوده، مي‌شود حكايت و داستان جالبي پيدا كرد. مي‌خواهيم در گزارش پيش‌رو گشتي بزنيم در خاطرات آن روزگارها.
قصه‌هاي خواندني تهران را اينجا ببينيد
قبل از اينكه يكراست برويم سراغ تاريخچه محله قاليشويي‌هاي محله جواديه تهران و همه چيز را روي دايره بريزيم، بايد اعتراف كرد قبل از اينكه پاي مبل به خانه‌هاي ما ايراني‌ها باز شود كف خانه‌ها قالي بود و فرش دستي. زير پاي هر كس به اندازه توانش قالي پهن بود كه زيراندازش بود و تازه بعد از مرگ به بچه‌هايش ارث مي‌رسيد و عين طلا سرمايه محسوب مي‌شد كه مي‌توانست گره از كار باز كند.
شستنش هم كار ساده اي نبود؛ زن‌ها قالي‌ها را داخل حياط پهن مي‌كردند و چند نفري با پارو به جانش مي‌افتادند. بعدها با آپارتماني شدن خانه‌ها ديگر قالي شستن هم از فهرست كارهاي اهل خانه حذف شد و قاليشويي‌ها جايش را گرفت. مثلا در دل محله جواديه، قاليشويي‌هاي فراواني متولد شدند كه در كل تهران شهرت يافتند. هرچند سال‌هاست به علت مسكوني شدن جواديه، كارخانه‌هاي قاليشويي از اين محل كوچ داده شدند اما هنوز رد خاطره‌شان بين حرف‌هاي مردم پيدا مي‌شود. هنوز هم «ايستگاه قاليشويي» يادگار آن روزها است.
اينجا ايستگاه قاليشويي‌هاست
تا چند سال قبل، جواديه چندين قاليشويي بزرگ داشت كه حالا به فضاي سبز و مجتمع‌هاي مسكوني تبديل شده‌اند. محل قاليشويي بهزادنيا در خيابان دارابي و صالح‌نيا بود و به يقين مي‌توان گفت قاليشويي بهزادنيا نخستين قاليشويي بودكه در محله جواديه شروع به كار كرده و بعد از آن قاليشويي‌هاي ديگر راه افتاده‌اند.
«سامان محمديان» از كارگران بازنشسته اين كارخانه‌قاليشويي مي‌گويد:«دم عيد سرمان به شدت شلوغ مي‌شد. خاور ۱۸ چرخ بود كه قالي مي‌آورد و مي‌برد. آن زمان قيمت شست‌وشوي قالي متري ۴ تومان و حقوق كارگر روزي ۱۰۰ تومان بود و هركارخانه بيش از ۶۰ كارگر داشت كه از ۷ صبح تا ۴ بعدازظهر يكسره كار مي‌كردند. حقوق كارگرها هفته به هفته صبح پنجشنبه تا ساعت ۹ صبح پرداخت مي‌شد. يادش‌به‌خير.»
حيات و ممات قاليشويي‌ها در گرو آب!
اگر خودتان در حياط خانه يك قالي شسته باشيد دستتان آمده كه براي شستن قالي چقدر آب مصرف مي‌شود. حساب كنيد قاليشويي با آن عظمت چقدر مصرف آب دارد؟ به نوعي كارخانه قاليشويي جزو كارخانه‌هايي است كه حيات و ممات‌شان مستقيماً وابسته به آب است، حالا جواديه از كجا اين آب را تأمين مي‌كرده قصه دارد. ساليان قبل سطح آب‌هاي زيرزميني جنوب تهران آنقدر بالا مي‌آيد طوري كه آب قنات‌هايش را نمي‌توانستند مهار كنند و سرريز مي‌كرده. آقاي بهزادنيا هم براي كارخانه قاليشويي‌اش چاه عميقي مي‌زند كه از فرط پرآبي تا ۴ كارخانه قاليشويي محله را جواب مي‌داده و اين‌طور غصه آب را نداشته‌اند.
جالب است بدانيدكه قاليشويي‌هاي محله جواديه در قديم علاوه‌بر مردهاي جواديه براي زن‌هاي محل هم كار ايجاد كرده بود. در قسمت داركشي قالي‌ها، ميخ‌هاي ۴ سانتي كه به ديوار مي‌زدند و كج مي‌شد كيلويي ۱۵ زار دستمزد مي‌دادند تا تعدادي از بانوان خانه‌دار،ميخ‌ها را به خانه‌ها مي‌بردند و سر فرصت آنها را صاف مي‌كردند و تحويل كارخانه مي‌دادند.
از اتاق شور تا شلاق‌زني
بدنيست از كارهايي كه در كارخانه‌هاي قاليشويي جواديه انجام مي‌شد و مراحلي كه يك قالي طي مي‌كرد تا نونوار شود بگوييم؛ كارخانه بخش‌هاي مختلف داشت كه در هر بخشي يك كار انجام مي‌شد. چون اغلب قالي‌ها نو بودند و پشت قالي زائده‌هايي داشت قبل از همه چيز، با چراغ كوره‌اي مخصوص اينها را مي‌سوزاندند تا صاف شود، بعد از آن قالي براي شور مي‌رفت. سالن «شور» سرتاسرش به‌صورت ۲ طرفه آب لوله‌كشي شده بود و كارگرها ۲ طرفه كار مي‌كردند. براي هر قالي ۲ شير آب بود. قالي را با كلر مي‌شستند تا رنگش مخلوط نشود. ۴ يا ۵ تا قالي را با هم داخل ماشين آبگيري مي‌انداختند و ماشين «شلاق‌زني» آب قالي را مي‌گرفت. يك ساعت طول مي‌كشيد تا آب قالي‌ها گرفته شود.
قصه قاليشويي‌ها به سر رسيد
فراموش نكنيم زمستان‌ها قالي را به گرمخانه مي‌بردند كه ۶ _۷ ساعت طول مي‌كشيد تا يك قالي درست و درمان خشك شود. بعد از اينكه قالي‌ها خشك مي‌شدند آنها را براي داركشي به طبقه دوم مي‌بردند و در همين جا بود كه كجي‌هاي قالي را درمي‌آوردند، چون قالي دستبافت وقت شستن گاهي كج مي‌شد، آن را آنقدر مي‌كشيدند تا مجدداً صاف و يكدست شود. اگر وقت شست‌وشو پرز قالي بالا مي‌آمد در سالن پرداخت مثل آينه تميزش مي‌كردند. كارگران در سالن پرداخت به داد قالي‌هايي مي‌رسيدند كه قضا بلا سرشان آمده بود مثلاً ريشه‌اي كنده شده يا احياناً دچار پارگي شده بودرا رفع و رفو مي‌كردند و قسمت رنگ‌آميزي هم لكه‌هاي قالي را مي‌گرفت.
برچسب: ،
امتیاز:
بازدید: